Głód wędrówki - Michał Książek "Droga 816" - Recenzja

„Inny głód trzeba było zaspokoić. Głód chodzenia, wąchania i patrzenia. Dziwienia się, widzenia pierwszy raz. Pieczołowitego zapamiętywania i beztroskiego zapominania. Głód dawno niesłyszanego rytmu, jaki buty wybijają dopiero po trzecim, może czwartym kilometrze. Kiedy nogi, plecy i ręce zaczynają się doskonale rozumieć. Jak segmenty w odwłoku owada. Spuściłem więc stopy ze smyczy i na przekór grawitacji i odległości po godzinie byłem w Bereźnicy”. – s. 21

Wędrówka pociąga wielu. Czasami ma się ochotę rzucić wszystko, po prostu wyjść z domu i skierować się ku wymarzonemu celowi. Niektórzy pielgrzymują, by odnaleźć siebie i odpowiedzi na dręczące ich pytania. Inni poszukują siły, spokoju, potrzebują dystansu do problemów i samotności. A są i tacy, którzy po prostu lubią być piechurem. Iść przed siebie, poznawać, szukać, doświadczać świata. Chłonąć wszystkimi zmysłami. Odnajdywać ślady historii. Podążać wzdłuż obranej przez siebie drogi i zabierać ze sobą jej fragmenty, a czasem zbaczać z ustalonej ścieżki.

Michał Książek jest na pewno niespokojnym duchem. Człowiekiem ciekawym świata. Na cel podróży wybrał nie zachwalane w biurach podróży miejsca. Swoje kroki skierował ku Nadbużance, drodze 816, która wyznacza w wielu miejscach granicę Polski z Ukrainą i Białorusią. Wschodnimi rubieżami Rzeczpospolitej podąża z ciekawością i pasją kronikarza. W zasadzie na początku, trzymając ten reportaż w ręku, zadaje się pytanie, czemu właśnie tam? Co sprawiło, że poeta i leśnik wybrał właśnie to miejsce? Odpowiedzi szukałam na kartach „Drogi 816”.  

 fot. Piotr Durak

Często zapomniane miejsca, porastające roślinnością, przysypane kurzem, rozpadające się budynki to część tej opowieści. Antropolog przemierza obszary graniczne, gdzie przemijanie jest ciche, spokojne, nieuniknione, ale i niesie nutkę tęsknoty. Przeszłość odchodzi w zapomnienie. Zacierają się pewne wydarzenia. Spuścizna powoli marnieje. Wiele cerkwi, już nie istnieje. Wspomnienia burzenia świętych budynków, które w mieszkańcach, patrzących na ten proceder, wywoływały fizyczny i duchowy ból, przejmują i nadal zdają się żywe. Zatrzymany w miejscu czas, tęsknota za minionym towarzyszą wędrowcowi podczas drogi, wiele mówiąc o wschodzie. Tu jest całkiem inaczej. Można poczuć się jak w zupełnie innym świecie.

Podlaski przełom Bugu fot. Piotr Durak

Charakterystyczny język i obyczaje. Wspomnienia najstarszych mieszkańców o dawnym życiu, w którym nikomu nie przeszkadzała narodowość czy wręcz przeciwnie, gdy podziały były aż nadto widoczne, tworzą ciekawy i zróżnicowany obraz. Spotkania z bardziej lub mniej przychylnymi osobami dostarczają coraz to nowych faktów. Noclegi na werandzie, w tanich hotelach. Gościnność przeplatana z nieufnością. Mieszanka ludzkiej dobroci z mądrą ostrożnością. Wszechobecna przyroda, którą opisuje podróżnik, kwiaty, drzewa, ptaki. Wszystko wplecione w krótką, ale niezwykle treściwą wędrówkę.

„Pięć kilometrów przed Terespolem, o zmroku, zostałem ukarany za nieumiarkowanie w chodzeniu i byciu. Za te śmieszne próby wszechobecności i wszechwiedzy. Siły opuściły mnie, a ruchy wypadały z torów. Zmęczenie było jak starość, wydawało się, że już nigdy nie ustąpi. Droga sunęła zamaszyście, z przepychem. Trudno było naśladować jej ruch, dotrzymywać tempa, ale przecież się udawało.” – s. 78

Ruiny kościoła w Mielniku fot. Piotr Durak

„Droga 816” to melancholijna, nostalgiczna i refleksyjna relacja z podróży. Prawdziwie poetycki reportaż, który zabiera czytelnika w miejsca, o których istnieniu nie miał pojęcia. Autor z wielkim wyczuciem przytacza swoje przemyślenia, łącząc je z rozmowami ze spotkanymi ludźmi i przesyconymi umiłowaniem przyrody opisami natury. Tworzy jedyną w swoim rodzaju mieszankę humanistyczno-przyrodniczą. Reportaż Książka powoli buduje obraz wschodniej granicy, jej niezwykłości i momentami pustki. Jednocześnie to opowieść o samotności i poszukiwaniu odpowiedzi. Poznawaniu świata, samego siebie, gdyż każda podróż uczy nas czegoś. To w końcu rzecz o miejscu człowieka na świecie, współistnieniu z przyrodą, o której jednak tak mało wiemy.

Trudno mi pisać o tej książce, ponieważ to jedna z lektur, w które należy się wgłębić i po prostu je przeżyć. Delektowałam się nią powoli, uważnie chłonąc każde słowo. Przenosiłam w miejsca przepełnione ciszą, ale i milczące o dawnych dramatach. Wędrowałam z autorem przez wioski, które były świadectwem ludzkiej dobroci, zgody i tolerancji. Pochylałam się nad niszczejącymi lub nieistniejącymi domami Bożymi. Cmentarzami, którymi nikt się już nie zajmuje. W końcu chłonęłam piękno przyrody i poznawałam ją lepiej niż na niejednej lekcji biologii. Krótkie rozdziały pozwalały się skupić i całkowicie oddać lekturze, a sugestywny język i świetny styl autora dopełniły tylko rewelacyjności tej pozycji. Przyznam, że na palcach jednej ręki mogę wyliczyć reportaże, które przeczytałam. Ten jednak wciągnął mnie i oczarował całkowicie. „Droga 816” ma jedną wadę. Nie jest nią fakt, że trzeba ją sobie dawkować, gdyż nie da się przeczytać całej książki na raz. Wadą jest to, że tak szybko się kończy. Jest mało książek, do których wracam, ale ta na pewno będzie jedną z nich, bo mądrość i zachwyt czerpie się powoli, jak powoli łapie się nieuchwytnego motyla. 

Zalew Zegrzyński fot. Piotr Durak

Serdeczne podziękowania dla Luki z Przestrzeni tekstu, za to, że dzięki niej trafiłam na tę cudowną książkę (recenzja na Przestrzeniach tekstu)

Za udostępnienie zdjęć serdecznie dziękuję Piotrowi Durakowi.

Więcej fotografii znajdziecie w relacji Spływ z Panem Bugiem.

Michał Książek, Droga 816, wyd. Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2015.