9 najeżonych lektur na Światowy Dzień Jeża.

 

Kto mnie zna wie, że wprost uwielbiam jeże. Są tak urocze, że nie sposób ich nie lubić. Poza tym jedzą komary, a bądźmy szczerzy z komarami to się nie przyjaźnimy. Do tego śmiesznie tuptają i ziewają, och jak jeże ziewają. To taka miłość od pierwszego wejrzenia i chyba nikogo nie zdziwi, jeśli powiem, że marzy mi się jeż hodowlany, ale to bardzo wymagające zwierzątko, więc jeszcze marzę sobie o nim z daleka i może kiedyś uda mi się zaopiekować jednym z kolczastych przyjaciół. A ponieważ dziś obchodzimy Światowy Dzień Jeża, to nie ma lepszej okazji, by opowiedzieć Wam o kilku książkach z kolczastymi bohaterami. Głównie są to lektury dla dzieci, ale udało mi się znaleźć i coś dla dorosłych. 

1. Zofia Stanecka, Jeżyk z parku, ilustr. Magdalena Kozieł-Nowak, wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2020.

Poznajcie przygody Tuptusia i Tyci – małych jeżyków, które przychodzą na świat różowe i z miękkimi kolcami, a potem rozsmakowują się w mleku mamy. Kiedy już troszkę podrosną wychodzą z gniazda i zaczynają poznawać świat. Ponieważ są jeszcze niedoświadczone mylą wielkiego psa z ostrymi zębami i złowieszczo brzmiącą kosiarkę z zimą, która jest dla jeżyków zagrożeniem. Z czasem jednak coraz śmielej poruszają się po okolicy i samodzielnie szukają pożywienia, a potem domu, w którym mogłyby zapaść w sen i przespać mroźną i straszną zimę. 

Tekturowa książka Zofii Staneckiej przeznaczona jest dla najmłodszych czytelników. Poza historią życia i dorastania jeżyków znajdziecie w niej ciekawostki związane z danym zagadnieniem. Poznacie zatem etapy rozwoju jeży, zwierzęta, które również zapadają w sen zimowy, miejsca gdzie jeżyki mogą przezimować, czy choćby zagrożenia, jakie niesie ze sobą człowiek. Pod koniec książki znajdują się informacje których być może nie znacie – ilość kolców u jeżyków, obalanie mitów dotyczących jabłek, wyszczególnienie rodzaje jeży. Publikacja jest ładnie wydana. Ilustracje są miłe dla oka i dobrze dopasowane do teksu. Wspomniane ciekawostki urozmaicają zaś lekturę i pozwalają poszerzyć wiedzę. 

2. Anna Onichimowska, O jeżu, który znalazł przyjaciela, ilustr. Joanna Sedlaczek, wyd. Arkady, Warszawa 2004.

To co Natalia i Marcin rysują ożywa. A może lepiej byłoby powiedzieć, że dzięki kredkom mają kontakt z magicznym światem, w którym w księżycową noc spotykają jeża. Kolczasty bohater, choć nie zawsze potrafi być miły, poznaje dzięcioła i zaprzyjaźnia się z nim. Nie jest to co prawda łatwe, ponieważ każdy z nich prowadzi inny tryb życia, ale od czego są wieczory. To dzięki nim między zwierzątkami rozwija się relacja. Czasem nawet o sobie śnią. Nadchodzi jednak zima i próba przyjaźni zwierzątek. 

Anna Onichimowska pokazuje, że przyjaźń wymaga cierpliwości, nie tylko dlatego, że bohaterowie są bardzo różni, ale ponieważ mają też swoje wady. Jeżyk nie zawsze jest miły. Czasem nie potrafi zrozumieć dzięcioła i jego zachowania. Dzięki cierpliwości i wyrozumiałości ptaka ma jednak przyjaciela, na którego może liczyć w opresji i który umie czekać. Książka zachęca do dyskusji o różnicach, oczekiwaniach wobec przyjaciół, cierpliwości i przyjmowaniu innych takimi jakimi są. Krótką, ale mądrą historię ilustrują ładne i bardzo realistyczne obrazki. 

3. M. Christina Butler, Zimowy dzień, ilustr. Tina Macnaughton, przeł. Wanda Chotomska, wyd. Egmont, Warszawa 2007.

Zima potrafi być naprawdę sroga. Pewnego dnia niszczy ona domek z ciepłą kołderką jeżyka. Zmarznięte zwierzątko zakłada zatem czapkę, szalik i rękawiczki i udaje się na poszukiwanie miejsca, w którym mogłoby spędzić czas do wiosny. Po drodze spotyka rodzinę myszek, wydrę i sarenki, któym pomaga im jak może. W końcu udaj mu się dotrzeć do przyjaciela, a jego dobro zostaje wynagrodzone. 

Krótka książeczka dla najmłodszych pokazuje, że warto troszczyć się o innych. Zauważać, że mają mniej niż my i dzielić się jak jeżyk, zwłaszcza jeśli wiemy, że ktoś znajduje się w potrzebie. Jeżyk czyni dobro, które do niego wraca. Poza mądrą fabułą uwagę zwracają przepiękne, delikatne ilustracje, nadające książce nieco senny charakter. Gratką dla dzieci są rękawiczki, szalik i czapeczka, które wykonane są z materiału i których fakturę można wyraźnie wyczuć podczas czytania. 

4. M. Christina Butler, Zimowa noc, ilustr. Tina Macnaughton, przeł. Wanda Chotomska, wyd. Egmont, Warszawa 2007.

Znów malutki jeżyk został zbudzony z zimowego snu. W środku zimy, bez żadnego okrycia, dającego ciepło znalazł się w nieciekawej sytuacji. Nagle jednak wylądował przed nim prezent od świętego Mikołaja. W paczuszce zaś jeżyk odkrył piękną wełnianą czapeczkę.  Okazała się ona jednak na niego za duża. Postanowił zatem podarować ją królikowi. Tak zaczyna się historia wędrówki pięknej, ciepłej czapki, która znajdzie zaskakujący finał. 

Kolejna przygoda jeżyka pokazuje tym razem, że czasami trzeba nieco czasu, by znaleźć zastosowanie dla prezentu. Z drugiej strony przekazuje, że warto dzielić się tym, co otrzymujemy i przekazywać to dalej, jeśli może się komuś przydać. Piękne ilustracje podkreślają mądrą treść, o której warto rozmawiać z dziećmi. 

5. Dorota Sumińska, Wierzę w jeże, ilustr. Janusz Wrzesiński, wyd. Literackie, Kraków 2011.

Jeż Jerzy po śmierci mamy trafia pod opiekę ludzi. Mieszkając w gospodarstwie poznaje świat i spotyka wiele różnych zwierząt. Zaprzyjaźnia się z kotem, pekińczykami, myszką, zaskrońcem, żmiją, nietoperzem, padalcem, kretem. Rozmawia z komarami, pająkiem, muchą, gołębiem, skorkiem, szerszeniem, osą. Dowiaduje się, czym zajmują się zwierzęta i jak postrzega je człowiek. Wysłuchując poszczególnych historii zaczyna rozmyślać nad wieloma sprawami, w tym przyjaźnią i miłością, bo przecież dobrze byłoby spotkać jakąś sympatyczną jeżynkę.

Książka Doroty Sumińskiej przeznaczona jest dla starszych dzieci, powyżej 7 roku życia. Pozwala im poznać różne zwierzęta i ich nieoceniony wkład w przyrodę. Pokazuje je od innej strony niż zazwyczaj je postrzegamy. Ukazuje człowieka jako nieprzychylną przyrodzie istotę i tu warto porozmawiać z dziećmi, dlaczego tak jest i co można zrobić, by to zdanie uległo zmianie. Publikacja zachęca również do poznawania otaczającego nas świata i dostrzegania nawet najmniejszych stworzeń. Warto również podyskutować o postawie głównego bohatera, który odstępuje od swoich zwyczajów i jest dobry dla wszystkich zwierząt, nawet tych, które stanowią jego pożywienie. Co więcej zamieszkuje z kilkoma przyjaciółmi, co nie zdarza się w przyrodzie. Odmienność, poszanowanie innych, tolerancja - o tym wszystkim i wielu innych rzeczach porozmawiacie z dziećmi po lekturze. Jedynym minusem książki są ilustracje, które nie zachwycają, ale to kwestia gustu. 

 

 

6. Urszula Kozłowska, Jak jeżyk z jerzykiem odkryli Afrykę, ilustr. Agnieszka Kuglasz, wyd. Dreams, Rzeszów 2011.

 

 

Jerzyk Ignacy ma wielkie marzenie, niczego nie pragnie tak, jak znalezienia przyjaciela. Za namową sowy uzbraja się w cierpliwość i codziennie spaceruje w poszukiwaniu tego, kto nada jego życiu więcej barw. Pewnego dnia spotyka, a jakże jerzyka, tylko takiego trochę innego od siebie - bo ma ogonek, skrzydła i piórka, ale też jest przecież jerzykiem! Tak zaczyna się historia przyjaźni, która wzbudzi emocje w całym lesie i będzie początkiem wielkiej podróży na Czarny Ląd.

Ignacy i Dzióbek- bohaterowie książki Urszuli Kozłowskiej udowadniają, że można bardzo się różnić i nie jest to przeszkodą dla przyjaźni. Co więcej, przyjaźń ta może trwać nawet, gdy inni jej nie rozumieją i nie są temu przeciwni. Autorka ustami sowy Klotyldy daje zwierzętom a przez to czytelnikom bardzo ważną lekcję - wszyscy się różnimy, każdy jest wyjątkowy. Nie jest to wcale przeszkodą w zawieraniu znajomości, co udowadniają bohaterowie, którzy razem wspaniale się bawią. Mądre treści przekazane są w podwójnej formie - za pomocą prozy oraz wierszowanych fragmentów, które łatwo zapadają w pamięć. Sama gra słowna jeż i jerzyk może być punktem wyjścia do rozmowy o języku. Ilustracje są całkiem przyjemne. Jedyna rzecz, którą trzeba wytłumaczyć dzieciom to dzienny tryb życia prowadzony przez bohatera w przeciwieństwie do prawdziwych, występujących w Polsce jeży.

 

7. Alicja Ungeheur-Gołąb, Zimowe przygody Jeżyka spod Jabłoni, ilustr. Kazimierz Wasilewski, wyd. Skrzat, Kraków 2021.

Noc Sylwestrowa - piękne sztuczne ognie budzą z zimowego snu małego Jerzyka i jego przyjaciół. Zima wita ich śniegiem, mrozem, radością i problemami. Są zabawy na sankach, śmiganie w śniegu i słuchanie pieśni bałwana. Jest również zamartwianie się kurczącymi się zapasami i szukaniem nowego pożywienia oraz zakładaniem banku żywności. Bohaterowie spotykają także nowego mieszkańca zagrody - białego gronostaja, do którego większość zwierząt z niewiadomych przyczyn jest uprzedzona.

Plotki przekazywane z ust do ust i niechęć, której nikt nie tłumaczy - o tym również jest książka Alicji Ungeheuer-Gołąb. Małe jeżyki nie rozumieją, skąd u zwierząt takie podejście, skoro prawie nikt nie rozmawiał z nowym znajomym. Sam gronostaj zaś odtrącony i przeganiany nie stara się naprzykrzać zwierzętom. Dopiero pewne zdarzenie powoli zaczyna zmieniać sytuację. Dokarmianie zwierząt i dbanie o nie podczas zimy to koleje zagadnienie poruszone w książce. Jest również mowa o poznawaniu świata i wspaniałych zimowych zabawach. "Zimowe przygody Jeżyka spod Jabłoni" przekazują mądrą lekcję i okraszone są pięknymi ilustracjami. Książka przeznaczona jest dla młodszych dzieci, ale myślę, że starsze też mogą się z niej czegoś nauczyć. 

 

8. Urszula Sieńkowska-Cioch, Przygody jeża Szymona, ilustr. Ela Śmietana, wyd. Literatura, Łódź 2017.

 

 

Mały Szymon wyrusza z mamą w świat jesienią. Muszą dotrzeć do ogrodu dziadka Mariana, gdzie od lat zimują jeżyki. Las jest niesamowity a po drodze bohaterowie spotykają wiele zwierząt - kota, krowę, wronę, kury. Wygodne legowisko przygotowane i już można układać się do zimowego snu. Ogromny huk budzi jednak Szymona, gdy na dworze zalega śnieg. Bohater obserwuje sztuczne ognie i przeżywa niebezpieczną przygodę z lisem. Wiosną zaspany jeżyk budzi się nieco później i próbuje nadrobić stracony czas. Zachwyca się zieloną i pełną zapachów wiosną i odwiedza swoich przyjaciół. Latem zaś oprowadza swoich przyjaciół po lesie, przekonując się, że między domowymi a dzikimi zwierzętami jest wielka różnica. 

 

"Przygody jeża Szymona" to świetny sposób na poznanie pór roku i tego, co dla nich charakterystyczne. Pokazują świat z perspektywy małego bohatera, którego wszystko dziwi, fascynuje, czasami lekko przeraża. Uświadamiają dzieciom jak ważne jest to, czego uczą ich mamy, bo nawet Szymon wie, że przekazywane mu nauki mają ogromne znaczenie. Książka jest lekka w odbiorze, bogato ilustrowana. Każda pora roku to inna lekcja i przygoda. Pozwala rozmawiać z dziećmi o różnicach między domowymi i dzikimi zwierzętami i opiekowaniu się nimi, a także tym, jak np. sztuczne ognie mogą wpływać na naszych pupili.

 

9. Hugh Warwick, Jeż: najeżona kłopotami namiętność, przeł. Adam Pluszka, wyd. Marginesy, Warszawa 2021.

 

To pozycja obowiązkowa dla wszystkich miłośników jeży lub tych którzy chcą lepiej poznać świat tych niesamowitych zwierząt. Autor, który swoje życie częściowo poświęcił badaniu i poznawaniu tych zwierząt opowiada o rzeczach z jednej strony może trochę znanych z drugiej zupełnie nowych. Uświadamia od jak dawna jeże z nami są, jakie mają interesujące życie i co im zawdzięczamy. Sam nawet wchodzi trochę w jeżowe kolce ;). 

Dzięki tej publikacji na pewno poszerzycie swoją kolczastą wiedzę. Zobaczycie świat zwierząt z trochę innej perspektywy. Muszę jednak zaznaczyć, że jest to pozycja dla dorosłych i starszej młodzieży z kilku powodów. Po pierwsze objętość książki, po drugie poruszanie tematów z kilku perspektyw, które wymaga jednak pewnego rozeznania w świecie, po trzecie jest w niej także o jedzeniu i przyrządzaniu jeży (a może niekoniecznie jest to dobry temat do rozmowy z dzieckiem). Dla mnie bardzo jeżowa lektura :). 

Dajcie znać, czy czytaliście lub chcecie przeczytać którąś ze wspomnianych książek.